توضيحی کوتاه در باره مقاله آقای همايون مهمنش

سهيل روحانی

عصر نو، در شماره ۷ سپتامبر ۲۰۱۱، مقاله ای با عنوان «مبارزه مسالمت آميز هم تاکتيک و هم استراتژی» به قلم آقای مهمنش به چاپ رسانده است که نقدی است بر مقاله «جنبش سبز و معضل خشونت» اين جانب که در اول سپتامبر ۲۰۱۱ در نشريه «ايران امروز» به چاپ رسيد.

آقای مهمنش در پاراگراف اول مقاله اش می نويسد که من پرسيده ام "اگر مانند لیبی به ایران حمله و حکومت تضعیف شود ...». لازم به ياد آوری است که اين عبارت در مقاله اين جانب نيست. من در مقاله جنبش سبز و معضل خشونت فقط در دو جا از ليبی نام برده ام: بار اول موقعی که نوشتم که «جنبش سبز مردم ايران از جنبش مردم تونس، مصر، يمن، ليبی و سوريه نيرومندتر و دموکراتيک تر بود و از همان آغاز، بر خلاف جنبش در کشورهای عربی، از برنامه‌ای منسجم و کادر رهبری بسيار با تجربه‌ای برخوردار بود». بار دوم موقعی در پايان مقاله ام نوشتم که «حمايت سازمان ملل، ناتو و بسياری از کشورها از مبارزه مردم ليبی نشانگر آن است که جامعه جهانی برای مردم تحت ستم حق استفاده از «خشونت» برای «دفاع در برابر خشونت دولتی» را به رسميت می‌شناسد و از آن دفاع می‌کند.»

دو جا هم از واژه «ليبيايی» استفاده کرده و نوشته ام: «طرفداران متعصب پرهيز مطلق از خشونت راهبرد خود را چون وحی منزل می‌پندارند و انتقاد از آن را بر نمی‌تابند. آنها به هم ميهنان مبارزشان اين حق را نمی‌دهند که در برابر خشونت‌های کودتاچيان از خود دفاع کنند اما در عين حال مبارزان سوری و ليبيايی را می‌ستايند، در حالی که اين مبارزان، بر خلاف اصلاح‌ طلبان ايرانی، با توسل به هر وسيله، و از جمله خشونت، از خودشان در برابر خشونتهای دولتی دفاع کرده‌اند. اصلاح‌ طلبان معياری دو گانه در مورد «دفاع از خود در برابر خشونت‌های دولتی» دارند: آنها معترضان ايرانی را که در دفاع از خود به خشونت متوسل می‌شوند تقبيح و محکوم می‌کنند اما مبارزان سوری و ليبيايی و غيره را، به رغم ان که به خشونت متوسل شده اند، تحسين می‌کنند.»

مقاله جنبش سبز و معضل خشونت «تحت تاثیر اتفاقات لیبی» نوشته نشده است و تجربه ليبی را تبليغ نمی کند. رهبران جنبش سبز، يعنی مير حسين موسوی و مهدی کروبی، جمعاً حدود هشتاد در صد آرای مردم ايران را داشتند و برای کسب پيروزی بر کودتاچيان نيازی به مداخله نظامی ناتو و تکرار تجربه ليبی نداشتند.

تمام حرف مقاله «جنبش سبز و معضل خشونت» اين است که جنبش سبز بايد از راهبرد پرهيز از خشونت پيروی کند اما نبايد اين راهبرد را مطلق کند. به چند جمله از اين مقاله توجه بفرماييد:

بسياری از طرفداران دموکراسی در ايران در عين حال که به راهبرد «پرهيز از خشونت» اعتقاد راسخ دارند پيروی افراطی و انعطاف ناپذير از آن را به زيان جنبش می‌دانند و بر اين باورند که اگر شرايط ايجاب کند بايد در برابر خشونت از خود و جنبش دفاع کرد.

راهبرد «پرهيز از خشونت» شيوه‌ای مؤثر در مبارزه با استبداد دينی است. اما اين راهبرد، همچون هر راهبرد ديگری، محدوديت‌ها يی دارد و اگر به افراط کشانده شود به زيان جنبش تمام می‌شود.

استفاده از خشونت توسط جنبش سبز به معنای بمب گذاری و ترور مسئولان جمهوری اسلامی نيست بلکه به معنای دفاع از خود در تظاهرات مسالمت آميزی است که توسط رژيم به خشونت کشانده می‌شد. دفاع در برابر رژيم به اين معنا نيست که معترضان راهبرد مبارزه مسالمت آميز را به کناری بگذارند و هر اقدام خشونت آميز رژيم را بی درنگ با خشونت پاسخ دهند. معترضان ممکن است روزها و هفته‌ها جواب خشونت را با خشونت ندهند اما زمانی که به هنگام تظاهرات مسالمت آميز مورد هجوم مزدوران رژيم قرار می‌گيرند و با خطر صدمات جدی جانی و يا مرگ رو به رو می‌شوند بايد اين حق را داشته باشند که از خود دفاع کنند.

جنبش دموکراسی خواهی در صورتی در زودترين زمان و با حداقل تلفات پيروز می‌شود که نه به خشونت گرايی قداست ببخشد و آن را مطلق کند و نه به «پرهيز از خشونت». رهبران جنبش بايد انعطاف پذير باشند و در عين حال که با تمام توان و صادقانه از راهبرد «پرهيز از خشونت» پيروی می‌کنند «دفاع از خود» را، حق مشروع جنبش بدانند و در صورت لزوم از آن برای حفظ جنبش استفاده کنند.

متاسفانه آقای مهمنش به موضوع کليدی مقاله، يعنی پرهيز از مطلق کردن عدم خشونت، نمی پردازد و با اولين جمله تير خلاص را بر پيکر اين جانب به عنوان مروج خشونت خالی می کند. ايشان می نويسد: «اخیرا آقای سهیل روحانی در نوشته ای تحت عنوان "جنبش سبز و معضل خشونت" در سایت ایران امروز "پرهیز از خشونت" جنبش سبز را به انتقاد گرفته، با تاکید بر ضرورت "امکان دفاع از خود"، لزوم آمادگی برای "برچیدن طومار این نظام با توسل به خشونت" را طرح نموده اند».

پيام مقاله «جنبش سبز و معضل خشونت» اين است که راهبرد «پرهيز از خشونت» را نبايد مطلق کرد. اگر آقای مهمنش بر اين باورند که اين راهبرد را بايد مطلق کرد بهتر است که دلايل خود را به رشته تحرير در آورند و در معرض افکار عمومی قرار بدهند و با اين کار به جنبش سبز خدمت کنند.

خوانندگان عزيز می توانند مقاله «جنبش سبز و معضل خشونت» را در سايت ايران امروز بخوانند.

با تشکر: سهيل روحانی 

يکشنبه ۲۰ شهريور ۱۳۹۰ - ۱۱ سپتامبر ۲۰۱۱